Als de overheid meer geld in de schatkist nodig heeft wordt de tabaksaccijns verhoogd. Met nobele gezondheidsdoelen als reden. Sterke drank wordt al jaren vrijwel ongemoeid gelaten. Rokers dragen jaarlijks maar liefst € 3 miljard (drieduizend miljoen) bij aan ’s rijks begroting. Men zegt de rokers te willen beschermen door het simpelweg onbetaalbaar te maken. Dat heeft deels effect. Het positieve eraan kan zijn dat minder jongeren beginnen met roken. Wie bijna € 25 moet neerleggen voor een pakkie peuken bedenkt zich mogelijk.
Dat is niet te vergelijken met de prijzen die de oudere generatie betaalde. Voor nog geen € 1 kocht je een pakje sigaretten en de rokende leraren voor de klas vormden eerder een aanleiding om te gaan roken dan om er niet mee te beginnen. Op radio en tv en ook andere media waren de tabaksreclames niet weg te slaan en in films werd menig slachtoffer in oorlogssituaties weer ’tot leven’ gebracht door een sigaret in de mond van de gewonde te stoppen. Op verjaardagen stonden standaard de sigaretten op tafel. Dat hoorde er net zo bij als de borrelhapjes. Kamers stonden dan ook helemaal blauw, maar niemand stoorde zich daar aan. Wie tegenwoordig een sigaret opsteekt op een terras kan veelal rekenen op boze blikken en zichtbaar geïrriteerde mensen. Veel rokers voelen zich dan ook de paria’s van onze tijd.
Wat ik wil betogen is overigens geen pleidooi voor het roken, maar een pleidooi voor meer begrip. Mensen van enige leeftijd hebben zich de rookgewoonte eigen gemaakt en kunnen daar veelal niet meer mee stoppen. De sigaret is voor hen een trouwe bondgenoot en hoort bij vele momenten. Noem het een vorm van verslaving.
Slechts een klein percentage rokers stopt omdat er anders geen geld meer is om te eten, maar de meeste verstokte rokers zoeken andere oplossingen. Het merendeel doet dat door het kopen van illegale sigaretten of door zelf in het buitenland te (laten) kopen. Het RIVM geeft aan dat geschat wordt dat na de accijnsverhoging 10 tot 11% meer rookwaren in het buitenland gekocht worden. Door de grote winsten die criminelen behalen met accijnsfraude en de illegale productie en handel in sigaretten en tabak worden gelijktijdig criminele vermogens opgebouwd, waarmee andere criminele activiteiten worden gefinancierd. Daardoor loopt de overheid een groot deel van de accijnsinkomsten mis, hetgeen er ongetwijfeld toe zal leiden dat de prijs van sigaretten wederom verhoogd zal worden. Gelabeld als welzijnsmaatregel.
Maar drankmisbruik is een veel grotere oorzaak van problemen. Omvangrijke problemen. Drank maakt aantoonbaar veel kapot. Niet alleen in het verkeer, op het werk en in relaties, maar ook bij de ontwikkeling van de hersenen van jongeren. ’Drank maakt meer kapot dan je lief is’ was dan ook het zeer geslaagde thema van een campagne van het ministerie van Volksgezondheid. Maar sterke drank kun je gewoon in de supermarkt kopen voor een alleszins acceptabel bedrag. Accijnzen op sterke drank leveren nog niet de helft op van de kosten die gemaakt worden voor gezondheidszorg, politie, justitie, verkeersongelukken en beschadiging van goederen. Het CPB vindt dat accijnzen op sterke drank dusdanig moeten worden verhoogd dat zij minimaal deze kosten dekken. Accentverlegging lijkt me dan ook op z’n plaats.
