HOORNGIDS HOORN | Bij de opgraving op de hoek van het Keern en de Provincialeweg is een bijzonder voorwerp gevonden. Op deze plek stond kortgeleden nog de garage van Egel Banden. De vondst is afkomstig van een der eerste bewoners van dit gebied. Dankzij deze vondst weten we de naam van een van die bewoners: Dedrig van Stavoren.
Het zegel van Dedrig van Stavoren
Het voorwerp is een koperen zegelstempel met een spitsovaal stempelvlak en aan de achterzijde een klein draagoog. Op het stempelvlak staat centraal een koggeschip afgebeeld met rondom de randtekst ’S x DEDRIG VAN STAVRE x’. De S staat voor Sigillum, de Latijnse naam voor zegel. Dedrig is een persoonsnaam die in Friese bronnen voorkomt. Waarschijnlijk is de naam afgeleid van Diederik (Diederich), wat weer gelijk staat aan Dirk.
Middeleeuwse zeldzaamheid
Een spitsovaal zegel is typisch voor de Middeleeuwen. Ruwweg worden ze gedateerd tussen 1200 en 1400. In dit geval komt het voorwerp uit een grondlaag die op basis van andere vondsten omstreeks 1300 kan worden gedateerd. Het zegel zal nog iets ouder zijn. Spitsovale zegelstempels zijn zeldzaam. Uit Noord-Holland zijn maar twee vondsten bekend. De meeste zijn met de detector in Friesland gevonden. Ze waren in Friesland kennelijk meer in gebruik dan in andere gebieden en de herkomst van Dedrig uit Stavoren past in dit beeld.
Opvallende verschijning
Binnen de groep van de spitsovale zegelstempels is het stempel van Dedrig van Stavoren een opvallende verschijning. Vrijwel alle stempels van deze vorm waren namelijk van de geestelijkheid, een geestelijke instelling (klooster) of adel. De centrale afbeelding is meestal een persoon of heilige. Zegels van burgers zijn er bijna niet. Zij hadden weinig officiële documenten om van hun zegel te voorzien. We hebben dus met een zeer zeldzaam voorwerp te maken.
De handelsplaats Stavoren
Dedrig van Stavoren was ongetwijfeld actief als handelaar die zijn waren per schip vervoerde. Interessant in dit verband is de overeenkomst van zijn stempel met het stadszegel van Stavoren. Ook daarop staat een koggeschip afgebeeld. Stavoren (vaak geschreven als Staveren of Stavere) was vanaf de elfde eeuw een belangrijke handelsplaats en was vanaf 1285 lid van de Hanze. De plaats was een knooppunt in diverse handelsroutes over water en land. Schippers waren dan ook internationaal actief en voeren onder andere op het Oostzeegebied en Engeland. In bronnen die betrekking hebben op de handel met die gebieden komen we dan ook veel handelaars tegen die werden aangeduid als ‘van Stavere’. Dedrig is tot nu toe nog niet in de historische bronnen getraceerd.
Het verdwenen Dampten
Dedrig heeft zich kennelijk aan het Keern bij Hoorn gevestigd. Dat is opvallend omdat zijn huis niet in de directe buurt van een haven stond. Het zou kunnen dat dit te maken heeft met de ondergang van de plaats Dampten in de Zuiderzee ergens in de dertiende eeuw. Wellicht woonde Dedrig als handelaar in die plaats en was hij gedwongen landinwaarts naar een veilige plek te verhuizen. Aan het Keern ontstond eind dertiende eeuw een buurtschap. In dezelfde tijd ontstond een nieuw handelsplaatsje dat de naam Hoorn kreeg.
Een archeologisch puzzelstukje
Het zegelstempel is vanwege deze achtergrond van belang voor ons beeld van het dertiende-eeuwse Westfriesland. We weten hier historisch erg weinig vanaf. Pas na 1300 worden de eerste inwoners van Hoorn bij naam genoemd en beschikken we over geschreven bronnen. Vóór die tijd waren hier kennelijk al personen die belangrijk genoeg waren om een zegelstempel te gebruiken en die actief waren in de handel over zee.
Foto: Zegelstempel gemaakt door Fleur Schinning
