HOORNGIDS HOORN | Caspar van Wittel is een van de beroemdste schilders van stadsgezichten in Italië en zijn olieverfschilderijen brengen wereldwijd miljoenen op. Het Westfries Museum in Hoorn is er dan ook trots op dat het een uniek ‘Gezicht op Hoorn’ heeft kunnen verwerven, met hulp van onder andere Vereniging Rembrandt. “Het werk is qua afmetingen niet groot, maar des te groter is de cultuurhistorische waarde,” aldus directeur Ad Geerdink. “Met deze aanwinst zijn we in het bezit gekomen van een heel persoonlijk werk van een van de invloedrijkste kunstenaars in zijn tijd. De kleuren in Van Wittels ‘Gezicht op Hoorn’ tonen zijn gevoel voor detail en de zuidelijke zonovergoten sfeer, waardoor hij in Italië uitgroeide tot de meester van de veduta.” wfm.nl/van-wittel
Gezicht op Hoorn werd op 24 juni officieel onthuld door de Hoornse burgemeester Jan Nieuwenburg en museumdirecteur Ad Geerdink. Vanaf 25 juni 2022 te bewonderen in het Westfries Museum. De aanwinst werd mogelijk gemaakt door Vereniging Rembrandt, Le Cocq D’Armandville-Plancken Fonds, Stichting Vrienden van het Westfries Museum en Kerkmeijer-De Regt Stichting.
In één adem met andere groten
In Italië werd de Nederlandse Caspar van Wittel een van de grootste meester-schilders van de vroege 18de eeuw. In zijn nieuwe vaderland Italië koos hij voor de naam Gaspare Vanvitelli. Hij wordt in het buitenland dan ook in één adem genoemd met andere grote Italiaanse veduteschilders zoals Canaletto en Carlevarijs en met Nederlandse meesters als Gerrit Berckheijde en Jan van der Heijden. Opvallend, omdat in Nederland zijn naam en werk nauwelijks bekend zijn. Tot voor kort waren er maar een paar werken in Nederlandse museale collecties te vinden, waaronder de gouache ‘Gezicht op Amersfoort’, samen met het ‘Gezicht op Hoorn’ de enige werken met een Nederlands stadsgezicht.
Doorbraak in Rome
Van Wittel wordt geboren in Amersfoort, in 1652/53. Hij gaat in de leer bij onder meer de schilder Mathias Withoos, die in het rampjaar 1672 met zijn leerling Van Wittel naar Hoorn vlucht om zijn vier dochters te beschermen tegen Franse soldaten. Daar werkt hij samen met zijn leermeester, maar er zijn geen kunstwerken van hem uit deze periode bekend. Zoals vele kunstenaars vertrekt Van Wittel in 1674 naar Rome en voegt zich bij de ‘Bentvueghels’, een vereniging van kunstenaars uit de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden. Van Wittel vestigt zich in Rome en vanaf 1680 raken steeds meer invloedrijke families zoals Colonna en Sacchetti geïnteresseerd in zijn werk. Dat betekent zijn definitieve doorbraak.
Grondlegger van het stadsgezicht
In 1686 wordt Vanvitelli (zoals hij zich toen noemde en waarmee hij beroemd is geworden) lid van het zeer exclusieve Congregazione dei Virtuosi al Pantheon. Van Wittel introduceert een nieuwe stijl in Italië. Hij is de grondlegger van het ‘vedutisme’ (een veduta is een stadsgezicht). Hij is daarmee een belangrijk vernieuwer en groot inspirator van de bekende Venetiaanse schilder Canaletto. In 1684 -1685 bezoekt Van Wittel Nederland en maakt dan waarschijnlijk de schets voor de gouache van Hoorn, die hij in 1712 in Rome zou schilderen.
Slechts een enkel werk in Nederland
Rond die tijd wordt het genre ‘vedute ideate’ (gefantaseerde stadsgezichten) populair. Dat is ook te zien in de gouaches van Hoorn en Amersfoort. In Hoorn zijn veel gebouwen groter afgebeeld dan ze in werkelijkheid waren. Ook zijn er objecten omgewisseld of toegevoegd. Zo schilderde hij wèl de oude Oosterpoort, maar niet de nieuwe Oosterpoort, terwijl die al in 1578 was gebouwd. In Nederlandse musea zijn slechts enkele werken van deze wereldberoemde meester-schilder te zien.
In de collectie van Museum Flehite in Amersfoort zat al een gouache, ‘Gezicht op Amersfoort’; recentelijk hebben zij als eerste twee olieverfschilderijen van Van Wittel, twee ‘vedute’, weten te verwerven. De Vereniging Rembrandt heeft deze aankopen en de aankoop van Gezicht in Hoorn mede mogelijk gemaakt en daarmee de Collectie Nederland een belangrijke impuls gegeven.
Nu al te zien, straks onderdeel van Hoge Luchten
Gezicht op Hoorn is officieel door de Hoornse burgemeester Jan Nieuwenburg onthuld op 24 juni in het Westfries Museum en vanaf 25 juni te zien voor het publiek. Vanaf 6 augustus is Gezicht op Hoorn onderdeel van de tentoonstelling Hoge Luchten, de tentoonstelling in samenwerking met het Rijksmuseum, die tot en met 27 november in het museum te zien zal zijn. Dit is meteen de laatste tentoonstelling voor de sluiting op 1 januari 2023. Hierna wordt het Westfries Museum ingrijpend gerestaureerd en vernieuwd. Medio 2025 heropent het vernieuwde museum met een nieuw museaal concept. Ook dan zal dit unieke Gezicht op Hoorn te bewonderen zijn.
Foto 1: Onthulling ’Gezicht op Hoorn’ door vlnr museumdirecteur Ad Geerdink en Hoorns burgemeester Jan Nieuwenburg. Fotograaf: Benno Ellerbroek
Foto 2: Afbeelding Schilderij ’Gezicht op Hoorn’ van Caspar van Wittel
