HOORNGIDS | Sinds een jaar of tien voegen alle grote cosmeticamerken bewust micro-, nano- en zelfs vloeibare plastics toe aan cosmetica en verzorgingsproducten. Soms om er bepaalde eigenschappen aan te geven, maar meestal als goedkoop vulmiddel. Uit onderzoek in opdracht van de Nederlandse milieuorganisatie Plastic Soup Foundation, onder ruim 3500 respondenten, blijkt dat tachtig procent van de Nederlanders dit zorgwekkend vindt.
Microplastics zijn alle plastics kleiner dan vijf millimeter, en ze bestaan uit een mengsel van polymeren en chemische additieven. Deze plastics staan weliswaar op de verpakking vermeld als ingrediënt, maar alleen onder hun chemische naam, zoals tetrafluorethyleen of methylmethacrylaat, en zijn dus voor de meeste mensen onherkenbaar.
Duidelijke vermelding
Maar liefst 93 procent van de ondervraagde respondenten eist het recht op om precies te weten wat er in hun producten zit. Bijna net zoveel, 88 procent, vindt dat producenten verplicht moeten worden om plastic duidelijk herkenbaar te vermelden. En 77 procent vindt dat het ‘verstoppen’ van plastic in de lijst met ingrediënten hun vertrouwen in het cosmeticamerk schaadt.
Beat the Microbead-campagne – ‘power to the people’
Plastic Soup Foundation, lid van de wereldwijde beweging Break Free From Plastic, voert al sinds 2012 actie tegen alle bewust toegevoegde en in de ingrediëntenlijst verstopte plastics. Met deze Beat the Microbead-campagne is al bereikt dat veel tandpasta’s en scrubs geen microplastics meer bevatten, maar het uiteindelijke doel is om alle verzorgingsproducten en cosmetica plasticvrij te krijgen. Zolang dat nog niet het geval is, zou de consument zélf de keuze moeten kunnen maken.
App
Daarom brengt Plastic Soup Foundation de gratis app Beat the Microbead uit, die met behulp van machine learning-software de ingrediëntenlijst op verpakkingen leest en meer dan 500 verschillende microplastics kan detecteren. De gebruiker ziet meteen of het gescande product microplastics bevat en, zo ja, welke.
Maria Westerbos, directeur van Plastic Soup Foundation: ”Ons geduld is op. In een brief aan cosmeticaproducenten, de Tweede Kamer en het Europees Parlement, eisen wij – en honderden andere NGO’s – transparantie over het gebruik van micro-, nano- en vloeibare plastics. En wij verzoeken deze bedrijven dringend om te stoppen met het toevoegen ervan. Zolang dat nog niet is bereikt, geven wij de consument een instrument in handen om zélf een bewuste keuze te kunnen maken. Power to the people!”
Zelf scannen met nieuwe app
De nieuwe app is een geheel herziene versie van de Beat the Microbead-app die al sinds 2012 bestaat en wereldwijd ruim 245.000 keer is gedownload. Ook deze vernieuwde versie wordt door Plastic Soup Foundation gratis verspreid.
De app herkent meer dan de 500 micro- en nanoplastics die officieel als zodanig zijn gelabeld door het Europees Agentschap voor chemische stoffen (ECHA), milieuorganisatie UNEP en ingenieursbureau Tauw. Deze krijgen in de app allemaal het label ‘rood’. Daarnaast spoort de app de zogenaamde twijfelachtige plastics op: synthetische polymeren waarvan nog onvoldoende bekend is of ze wel of niet gevaarlijk zijn voor mens en milieu. Deze vallen in de categorie ‘oranje’. De app herkent er nu al meer dan 100, maar deze lijst groeit snel. In de categorie ‘groen’ vallen alle producten die geen ‘rode’ of ‘oranje’ plastics bevatten.
Ook helpt de app om zeventig plasticvrije alternatieve merken te vinden. Deze dragen het ‘Zero Plastic Inside’-keurmerk van Plastic Soup Foundation. Het Engelse merk Beauty Kitchen is een van hen, opgericht door Jo en Stuart Chidley: ”Wij zijn heel blij met de komst van deze app. Overal ter wereld worden consumenten zich meer bewust van de ingrediënten in hun dagelijkse verzorgingsproducten en van de duurzaamheid ervan. Samen kunnen we een eind maken aan het toevoegen van microplastics, vóórdat die een eind maken aan het leven op onze planeet.”
Gevaar voor milieu en gezondheid
Steeds meer wetenschappers maken zich zorgen over de milieuschade van alle microplastics die via het riool in onze waterwegen belanden, én over de directe gezondheidsrisico’s van verzorgingsproducten waaraan plastics en additieven zijn toegevoegd. In tegenstelling tot alle onderzoeken die hebben bewezen hoe schadelijk microplastics voor het milieu zijn, staan we nog maar aan het begin van meer onderzoek naar de directe gevolgen voor onze gezondheid. Zijn deze minuscuul kleine plastics, die we bijvoorbeeld via onze lippen binnenkrijgen, in staat ons lichaam binnen te dringen en hebben ze daar een negatief effect? Internationaal groeit de zorg bij wetenschappers over mogelijke gezondheidsschade en ook de roep om meer onderzoek.
Verbod op bewust toegevoegde microplastics
Van de respondenten vindt zeventig procent dat er een verbod moet komen op plastic in verzorgingsproducten. Op Europees niveau wordt daar al aan gewerkt. De Europese Commissie heeft ECHA de opdracht gegeven om onderzoek te doen naar het gevaar van microplastics voor zowel de mens als het milieu. ECHA kwam vervolgens in januari 2019 met een voorstel om het gebruik van bewust toegevoegde microplastics terug te brengen met minstens 85 procent. De voorgestelde restrictie zou, indien aangenomen, betekenen dat er de komende twintig jaar in Europa 400.000 ton minder microplastics in het milieu terechtkomen.
Microplastics zijn nu nog vrijgesteld van de standaardprocedures (REACH) die gelden voor chemische stoffen die op de Europese markt worden gebracht. Ze hoeven dus niet geregistreerd te worden en over de belangrijke eigenschappen van deze stoffen, zoals persistentie, bio-accumulerende- en toxische kenmerken (PBT-criteria), is daarom nog weinig bekend.
Oproep om te stoppen met microplastics
De industrie verzet zich hevig tegen een mogelijke restrictie en probeert de lijst van ECHA aanzienlijk te verkorten. Reden voor Plastic Soup Foundation om de samenwerking te zoeken met partnerorganisaties en de introductie van de app gepaard te laten gaan met een oproep aan industrie en politiek om te stoppen met het toevoegen van microplastics. Delphine Lévi Alvarès, de Europese coördinator van Break Free From Plastic: ”Microplastics horen niet in onze cosmetica thuis. Dit is een ontwerpfout die ons milieu en onze gezondheid in gevaar brengt en bovendien volledig overbodig is, omdat er voldoende alternatieven bestaan. Daarom heeft de EU het initiatief genomen om het gebruik terug te dringen. Het is van cruciaal belang dat iedereen zich achter dit proces schaart, zodat het leidt tot een verbod in de hele EU.”
