HOORNGIDS | De afgelopen weken hebben de archeologen van de gemeente Hoorn onderzoek gedaan aan de Nieuwendam in Hoorn. Op deze locatie stonden twee grachtenpanden die in 1942 werden gesloopt en een gat in de bebouwing achterlieten. Direct onder het maaiveld kwamen tijdens de opgraving de funderingen, vloeren en kelders van de koopmanshuizen De Zeevaart uit 1610 en De Dolfijn uit 1660 tevoorschijn.
Dit waren grote panden die door rijke families in de Gouden Eeuw zijn neergezet. Onder deze panden hebben de archeologen de resten van diverse huizen uit de 14e, 15e en 16e eeuw gevonden. De opgraving is inmiddels afgerond en heeft belangrijke gegevens voor de middeleeuwse geschiedenis van de stad opgeleverd. Uit het onderzoek blijkt namelijk dat een van beide percelen een pottenbakkerij gevestigd te zijn geweest. Maar er is meer historie te vertellen over deze bijzondere plek.
De oudste huizen
De Nieuwendam is de oudste haven van de stad. Volgens de bekende 17e-eeuwse Hoornse kroniekschrijver Velius werd langs deze haven in 1341 een dijkje aangelegd die de naam Nieuwendam kreeg. Rond 1400 verschenen de eerste huizen op deze dijk. Bij de opgraving zijn meerdere kleivloeren en haardplaatsen uit die tijd gevonden. Deze hoorden bij eenvoudige houten huizen. De haardplaats was een kleine bakstenen vloer centraal in het huis. Het vuur hierop diende als verwarming van het huis en om te koken.
Rijke kooplieden
In de 15e eeuw groeide Hoorn uit tot een belangrijke handelsplaats. De haven was voor rijke kooplieden een aantrekkelijke plek om hun huizen te bouwen. Een van deze huizen stond op de opgravingslocatie. Voor het eerst werden nu bakstenen funderingen toegepast. De houten staanders die de balken en dak van het huis droegen, stonden op gemetselde poeren en de houten wanden op een lage muur. Het huis was ongeveer 15 meter lang en had meerdere kamers. Bijzonder is dat in en rondom het huis gebruiksvoorwerpen van de bewoners zijn gevonden, zoals een bijl en schaar. Bij de bijl, die ongeveer 600 jaar oud is, was de houten steel nog aanwezig. Ook diverse kleine kledingspeldjes dateren uit deze tijd.
Bakstenen pand
Rond 1500 verscheen voor het eerst een volledig bakstenen pand op dit perceel. In de fundering werden grote bakstenen toegepast, die toen ongeveer 150 jaar oud waren. Deze hergebruikte bakstenen moeten afkomstig zijn geweest van een van de eerste bakstenen huizen in de stad. Het pand was meer dan 20 meter lang, wat voor die tijd bijzonder groot was. Tijdens het bestaan is veel aan het pand verbouwd. Het werd voorzien van nieuwe vloeren, binnenmuren en bakstenen schouwen met schoorstenen. In de vloeren werden voor het eerst aardewerken plavuizen toegepast. Het verdween toen in 1660 het pand De Dolfijn werd gebouwd.
Een pottenbakkerij
Op het andere perceel aan de Nieuwendam stonden opeenvolgende houten huizen. Rond 1500 kwam het perceel braak te liggen en stond op enige afstand van de Nieuwendam een gebouw. Over het braakliggende stuk grond vanaf de haven naar dit pand liep een pad voor de aan- en afvoer van goederen. Het pad is diverse malen vernieuwd met keien, bakstenen en schelpgruis. Uit het afval dat op dit perceel is gevonden, is met zekerheid te zeggen dat hier lange tijd een pottenbakkerij was gevestigd. Via het pad werd pottenbakkersklei aangevoerd. Naast het pad en vooral langs de erfgrens werden bakstenen van de pottenbakkersoven en misbaksels gedumpt. De misbaksels zijn tijdens het bakken gebroken waarna glazuur op de breuken is gedropen. Scherven zijn daardoor direct herkenbaar als pottenbakkersafval. De pottenbakkerij maakte kookpotten, koekenpannen en andere vormen. Deze waren rood van kleur en worden daarom roodbakkend aardewerk genoemd. Voor archeologen is deze vondst van groot belang, omdat nu valt te zeggen wat voor potten en pannen in Hoorn werden gemaakt.
Een bijzondere plek
De opgraving aan de Nieuwendam is van groot belang voor het beeld van de middeleeuwse stad Hoorn. Slechts op een paar plekken zijn eerder huizen uit de 14e en 15e eeuw opgegraven. We komen nu te weten hoe de mensen in Hoorn toen leefden en wat ze deden. De komende tijd worden alle vondsten op het archeologisch depot gewassen en geconserveerd en zal het volledige verhaal over deze bijzondere plek worden geschreven.
