George Baker opent expositie Hoorns museum

George Baker, ooit geboren als Hans Bouwens in Hoorn, opende donderdagmiddag de nieuwe tentoonstelling in het Museum van de Twintigste Eeuw in Hoorn. Hij kreeg bij deze gelegenheid ook het eerste exemplaar van een boek uitgereikt over de geschiedenis van de grammofoon.
 Het Museum van de Twintigste Eeuw in Hoorn (NH) toont vanaf 13 november 2005 een uniek overzicht van de ontwikkeling van geluidsdragers en bijbehorende apparatuur. Op de expositie “Geluidsdragers – van wasrol tot mp3” is te zien, en uiteraard te horen, hoe muziek wereldwijd populair kon worden. Jukeboxen, speeldozen, grammofoons en pickupjes, draad-, band- en cassette-recorders, maar ook de eerste Walkmans en CD-spelers, vertellen met bijbehorende geluidsdragers de massale verspreiding van klanken. Honderd jaar geleden was men al blij met 1 liedje op een wasrol, nu kijken we niet op van MP3-spelers met duizenden songs. Op de tentoonstelling is ook een nostalgische tienerkamer, platenzaak en reparatiewerkplaats te zien en wordt een verzameling bijzondere grammofoonplaten getoond.
 
Van Elvis tot George Baker
Zonder geluidsdragers zouden ze volkomen onbekend zijn: Elvis, de Beatles of onze eigen George Baker. Want zonder geluidsdragers als wasrollen, grammofoonplaten en cd’s hadden zelfs radiozenders niets kunnen verspreiden. Doordat mensen als Edison al in een vroeg stadium geloofden in hun uitvindingen, kunnen wij nu genieten van een MP3-song in de trein of thuis een CD afspelen. Toch hadden mensen als Edison en Bell eind 19e eeuw geen muziek in gedachten toen ze de voorloper van onze CD-speler ontwikkelden. Men zag aanvankelijk alleen toepassingen op kantoor: De eerste apparaten waren in feite dicteerapparaten om brieven in te spreken die door de secretaresse konden worden getypt. Pas later zag men de mogelijkheid om muziek te verspreiden via eerste geluidsdragers als de wasrol.

Edison & Berliner
Met meer dan 1000 patenten op zijn naam is Thomas Alva Edison (1847-1931) ook nog eens de uitvinder van de fonograaf. Deze voorloper van de grammofoon gebruikte een rol van was (wasrol) waar geluidstrillingen in gegraveerd werden. De beroemde eerste woorden die Edison opnam waren: ”(...) a little piece of practical poetry: Mary had a little lamb,its fleece was white as snow. And everywhere that Mary went the lamb was sure to go.” In navolging van Ford zorgde ook Edison voor massa-productie en al snel was een eenvoudige fonograaf al voor 1 dollar te koop en konden steeds meer mensen er zich een veroorloven.
Een andere uitvinder die een belangrijke rol speelde was Emile Berliner (1851-1929) die de wasrol verving door een platte schijf zodat de geluidsgolven niet meer verticaal, maar horizontaal werden geregistreerd. Zijn systeem met de plaat was ook geschikt voor langere opnames en de platen waren makkelijker op te bergen. Zo won de plaat het van de wasrol.

Beter en handiger
In honderd jaar is er veel veranderd op het gebied van muziekregistratie en –weergave. Rond 1900 was de geluidskwaliteit in onze ogen (oren) nog zeer matig en paste slechts 1 liedje op een geluidsdrager. Nu we het jaar 2000 al weer enkele jaren geleden zijn gepasseerd, kunnen we niet alleen overal naar muziek van topkwaliteit luisteren, ook kunnen we nog eens duizenden nummers in onze borstzak herbergen! En waren de eerste muziekdozen en grammofoons er slechts voor de rijke elite, nu loopt zelfs een ‘arme’ student met een Ipod (MP3-speler van Apple) rond… En uiteraard is het gebruiksgemak enorm toegenomen, doorspoelen hoeft zelfs niet meer, en zijn er zelfs geluidsdragers als geheugenchips die geen motoraandrijving meer behoeven.

Nostalgie ten top
Ondanks de vele technische verbeteringen zijn er nog velen die de voorkeur geven aan oude geluidsdragers met bijbehorende apparaten. De jukebox is nog steeds razend populair, er zijn talloze verzamelaars van oude pickups en bandrecorders en sommige muziekliefhebbers blijven volhouden dat de goede oude grammofoonplaat van vinyl de beste geluidskwaliteit weergeeft. Dankzij deze verzamelaars kunnen musea als het Museum van de Twintigste Eeuw nu nog een beeld geven van de ontwikkeling van honderd jaar reproductie van muziek. Uit de eigen collectie van het museum worden oude speeldozen, grammofoons en bandrecorders getoond, maar men beschikt ook over de eerste CD-speler, oude Walkmans en minder succesvolle systemen als DAT. Tal van andere geluidsdragers komen aan bod: magnetische schijven voor dicteerapparatuur, de metalen draad van wire-recorders, de 8-track cassettes die in de jaren ’70 menige Amerikaanse auto van muziek voorzag en mislukte systemen als de Elcassette en Minidisc van Sony en DCC van Philips. Hedendaagse draaitafels voor de echte muziekliefhebbers en de nieuwste Ipod muziekspeler maken de ontwikkeling van de afgelopen ruim honderd jaar compleet.

150 pickups
Op de tentoonstelling worden ook meer dan honderd elektrische platenspelers getoond van enkele leden van het Nederlands Grammofoon Genootschap (www.grammofoon.com). Exemplaren van bakeliet of plastic, ronde, vierkante of driehoekige pickupjes, populaire of juist zeldzame modellen, kortom een goed overzicht van de ontwikkeling van de elektrische platenspeler na 1945. Uiteraard komen ook grote houten meubelstukken met ingebouwde radio’s of bandrecorders aan bod en wordt de opkomst van Stereo en het mislukken van Quadrofonie belicht. Zelfs de inmiddels kneuterig aandoende reinigingssystemen voor grammofoonplaten zijn in het Hoornse museum te zien. Wie kent Lenco Clean of herinnert zich het platenstofzuigertje op batterijen nog?

Algemene informatie
De tentoonstelling “Geluidsdragers – van wasrol tot mp3” is van 13 november 2005 t/m 12 februari 2006 te zien in het Museum van de Twintigste Eeuw, Bierkade 4 in Hoorn. De openingsuren zijn dinsdag t/m vrijdag van 10 tot 17 uur en zaterdag en zondag van 12 tot 17 uur. De entree bedraagt voor volwassenen € 4,- en voor kinderen van 4 tot 16 jaar € 2,-. Met de MuseumKaart heeft men gratis entree. Voor informatie kunt u bellen met 0229-214001. Het Museum beschikt over een MuseumCafë en een lift. In de MuseumShop is tijdens de expositie het nieuwe boek “Europese platenspelers 1945-1975” te koop. Ook worden tijdelijk enkele replica platenspelers en CD-jukeboxen aangeboden.