Eerste paal nieuwbouw Westfries Archief

Op vrijdag 26 november 2004 wordt op het terrein van de Blauwe Berg op feestelijke wijze de eerste paal geslagen voor de nieuwbouw van het Westfries Archief. De portefeuillehouders van de dertien betrokken gemeenten slaan de eerste paal met een ouderwetse heistelling waaraan dertien touwen zijn bevestigd. Hiermee wordt de gezamenlijke betrokkenheid van de dertien West-Friese gemeenten gesymboliseerd.

De West-Friese gemeenten hebben een voortrekkersrol vervuld binnen de provincie als het gaat om bundeling van krachten en samenwerking op het gebied van beheer van historische archieven. Met het realiseren van het Westfries Archief als Regionaal Historisch Centrum voor heel West-Friesland stappen de gemeenten opnieuw in de voorlinie als het gaat om beheer maar vooral gebruik van de historische archieven.

De oplevering wordt verwacht voor kerstmis 2005, waarna het Westfries Archief in het vroege voorjaar van 2006 kan worden geopend. De voortgang van de nieuwbouw is te volgen via de website van het archief: www.westfriesarchief.nl.

Westfries Archief
In Hoorn is het eerste streekarchief van Noord-Holland gevestigd. Vanaf 1974 werken de dertien West-Friese gemeenten samen op het gebied van beheer, ontsluiting en beschikbaar stellen van hun omvangrijke en belangrijke historische archieven. Kern van deze archieven wordt gevormd door de oude archieven van de steden Hoorn en Enkhuizen en Medemblik.
Het Westfries Archief is de schatkamer van de regio als het gaat om papieren documenten. De middeleeuwse stadsrechten van de West-Friese steden worden hier bewaard. Maar ook alle akten van de notarissen, notulen van vroedschap en gemeentebestuur, het Bevolkingsregister en de kerkelijke Doop-, Trouw- en Begraafboeken. Daarnaast bezit het archief een rijke collectie kaartmateriaal waaronder een kostbare atlas van Blaauw uit 1640.
De bibliotheek over de rijke historie van West-Friesland is zonder twijfel de grootste en meest complete uit de regio. In totaal gaat het om ruim 45.000 titels.
In de afgelopen dertig jaar is een sterk netwerk opgebouwd tussen de archiefdienst en tal van erfgoedinstellingen en verenigingen in de regio. Dat zijn er vele want West-Friesland vormt zowel historisch als geografisch een eenheid met een sterk geworteld historisch bewustzijn.

Nieuwe Archiefwet
De gemeenten zijn verplicht archieven te bewaren en na bepaalde termijnen open te stellen voor publiek. Met ingang van 1 januari 1996 is de nieuwe archiefwet van kracht geworden. Een belangrijke verandering was de verkorting van de periode (van 50 naar 20 jaar) waarna archieven openbaar worden. Concreet betekent dit dat binnen enkele jaren bijna 2 kilometer archief vanuit de gemeenten zal worden ondergebracht in het Westfries Archief.





De huidige huisvesting in het souterrain van het gemeentehuis van Hoorn voldoet niet meer aan de eisen van deze tijd qua automatisering en informatisering. Bovendien zijn zowel de archiefbewaarplaatsen als de publieksruimten door de aanwas van archieven en archiefgebruikers nu al veel te klein. Door de provinciale inspectie is er een termijn vastgesteld waarbij 1 januari 2006 als uiterste datum is genoemd waarvoor een nieuwe archiefbewaarplaats moet zijn gerealiseerd. Om het beheer van de historische archieven voor de toekomst veilig te stellen en het gebruik ervan verder te stimuleren is vier jaar geleden door de dertien betrokken gemeenten besloten tot de bouw van een nieuw Regionaal Historisch Centrum.

Functie
De nieuwbouw beperkt zich niet tot een goede opslag en beheersfunctie voor de archieven.
De plannen zijn er op gericht om de publieksmogelijkheden sterk te kunnen uitbreiden. Daarom wordt gesproken van een Regionaal Historisch Centrum, dat ruim van opzet is en voor de komende decennia in staat is om aan het veranderende gebruik van de historische archieven vorm te geven en tevens faciliterend kan werken voor de erfgoedinstellingen binnen onze regio.

Locatie
Het centrum zal verrijzen op de Blauwe Berg naast het missiehuis aan de provinciale weg bij de ingang van de gemeente Hoorn. Goed te bereiken met auto en openbaar vervoer.
Het gebouw zal een capaciteit hebben van bijna 9 strekkende kilometer archief, voldoende voor de aanwas van archieven in de komende twintig jaar.
Naast een ruim opgezette studiezaal zullen er in het gebouw tal van voorzieningen worden getroffen die een beter gebruik van de archieven en collecties mogelijk maken.
Zo komt er een multifunctionele ruimte die geschikt zal zijn voor tentoonstellingen, de ontvangst van groepen en het geven van cursussen. Deze ruimte zal met name gebruikt worden voor de ontvangst van schoolklassen in het kader van omgevingseducatie. Daarnaast zal deze ruimte faciliteiten bieden aan historische verenigingen

Ontwerp
Het ontwerp van Emile Witlox van O.N.X. architecten heeft enerzijds een sterk gesloten karakter en is anderzijds juist heel open en transparant. Dit sluit prima aan bij de functies van het gebouw: een gesloten deel voor de opslag en het beheer van historische archieven en een open gedeelte voor de publieksgerichte functies zoals studiezaal, de bibliotheek, de inlichtingenbalie en de kantoorruimtes. Het ontwerp oogstte zoveel waardering dat het door de Welstandcommissie voor Noord-Holland werd uitgeroepen tot Plan van de maand. Het werd geprezen als een spannend gebouw, met sculpturale vormen en een intrigerende compositie van vides, trappen en ruimtes. Een ”fascinerend object, vrijstaand in een parkachtige omgeving, dat er ’s nachts een beetje sprookjesachtig uit zal zien”.